'Een burn-out is helaas hip'

De burn-out kreeg de afgelopen weken veel aandacht, nadat vlogger Bibi Breijman in een video deelde ook last te hebben van overspannenheid. Komen burn-outs echt steeds vaker voor of praten we ons dat zelf aan? NU.nl vroeg het aan deskundigen.

In RTL Boulevard werd vorige week donderdag door de aanwezige deskundigen lacherig op het nieuws van Breijman gereageerd. Peter R. de Vries stelde dat jongeren met een burn-out "niet geschikt zijn" voor het werk dat zij doen, aangezien zij op jonge leeftijd al last zeggen te hebben van vermoeidheidsverschijnselen.

"Schandalig", vindt Mascha Mooy, oprichtster van coachplatform Bye Bye Burnout. "Ik heb vlogs van Bibi van de afgelopen maanden teruggekeken en ze kaartte het al maanden geleden aan, ik merkte ook dat ze er steeds slechter uit begon te zien. Vloggers staan non-stop aan, moeten er goed uitzien, het is logisch dat je dan op een gegeven moment overprikkeld raakt." 

Toch beweert Mooy dat niet iedereen die zegt een burn-out te hebben, ook daadwerkelijk een burn-out heeft. "Een burn-out is helaas 'hip', en mensen willen toch ergens bij horen. Het kan ook zijn dat ze bijvoorbeeld een arbeidsconflict hebben en niet naar het werk willen. Mensen roepen dan snel dat ze een burn-out hebben en misbruiken hierdoor de term." Een kwalijke zaak aldus Mooy, want een burn-out is een ernstige aandoening en tevens erg kostbaar voor een werkgever. 

Schaamte

Met name onder jongeren is een burn-out een veelvoorkomend verschijnsel, onder ouderen is een burn-out volgens Mooy juist een taboe. "De 55-plus-generatie is van het stempel 'niet lullen maar poetsen'. Ze schamen zich wanneer zij zich overprikkeld of overspannen voelen. Dit is bij jongeren overigens vaak ook het geval. Ze stoppen het vervolgens in de doofpot."  

Algeheel worden burn-out-patiënten gemiddeld steeds jonger, ziet zowel psycholoog Albert Sonnevelt als Mooy. "Basale zaken als rust, reinheid en regelmaat zijn door jongeren steeds moeilijker te realiseren", zegt Sonnevelt. "Zij stellen hoge eisen aan zichzelf, wat met name wordt veroorzaakt door sociale media. De omstandigheden waarin jongeren opgroeien maken hen bevattelijk voor een burn-out." "Anders dan de oudere generatie staan jongeren continu 'aan'", voegt Mooy toe.   

“Een lichaam kan zich niet in korte tijd aanpassen aan de grote hoeveelheid prikkels die we te verwerken krijgen”

Psycholoog Albert Sonnevelt

Sonnevelt maakt zich daarom behoorlijk grote zorgen. "Ik zie het als een groot probleem. Mensen evolueren, maar een lichaam kan zich niet in korte tijd aanpassen aan de grote hoeveelheid prikkels die we te verwerken krijgen."  

Wanneer weet je of je "gewoon" moe bent, of wanneer je last hebt van serieuze burn-out-klachten? "Wanneer je merkt dat je je slechter kunt concentreren, snel angstig of geïrriteerd bent, oververmoeid bent, je jezelf wilt isoleren en pijntjes hebt die niet weggaan", zegt Sonnevelt.

Dat zijn veel verschillende symptomen, en juist daarom is het lastig om een burn-out te diagnosticeren. Volgens de psycholoog is de enige wetenschappelijke methode die hiervoor bestaat een vragenlijst, die moet uitwijzen of de klachten inderdaad een burn-out aangeven. 

Volgens Mooy is het voor personen die lijden aan een burn-out typerend dat zij niets liever willen dan beter worden. "Maar ze zien de situatie als uitzichtloos en weten niet hoe ze het kunnen oplossen." 

Burn-out of depressie?

Om het nog verwarrender te maken, vertonen de symptomen van een burn-out ook veel overeenkomsten met die van overspannenheid. "Beide beginnen met stress. Wanneer dit chronisch wordt, spreek je van overspannenheid. Wanneer hier ook vermoeidheid en andere lichamelijke en geestelijke symptomen bij optreden, is er mogelijk sprake van een burn-out", zegt Sonnevelt.

Ook de symptomen van een depressie zijn overeenkomstig met die van een burn-out. "De twee aandoeningen kunnen in elkaar overlopen. Wanneer je door een burn-out veel thuis zit en begint te piekeren, kan dat uitmonden in een depressie", zegt Sonnevelt.

Ook zegt hij dat de symptomen van zowel een burn-out als depressie elkaar kunnen versterken. "Naar schatting krijgt één op de zes mensen te maken met een burn-out, en 10 tot 15 procent met een depressie. Hierdoor ontstaan er allerlei mengvormen. Wel zijn de oorzaken van een depressie anders. Daarbij kunnen bijvoorbeeld ook erfelijke of hormonale factoren meespelen."

“Een burn-out wijst erop dat je al te lang iets doet waar je ongelukkig van wordt”

Psycholoog Albert Sonnevelt

De eerste stap in het "genezingsproces" is volgens Sonnevelt dat je je bewust bent van de burn-out en dat je de signalen die hierbij optreden, niet negeert. "Stap twee is je eigen verantwoordelijkheid: je merkt dat jij degene bent die de spanning vasthoudt en ook de enige bent die ook het initiatief kunt nemen om er iets aan te doen."

Tot slot bestaat de laatste, en meest tijdomvattende stap, uit het maken van keuzes. "Een burn-out wijst erop dat je al te lang iets doet waar je ongelukkig van wordt en dat je dus onvoldoende voor jezelf zorgt."

Want daar draait het om volgens zowel Sonnevelt en Mooy: betere keuzes maken. Wie op internet zoekt naar informatie over burn-outs, komt vooral oververmoeidheid tegen als gevolg van werk. Uit het NEMESIS-2-onderzoek onder 2.900 werkenden dat in augustus 2017 werd gepubliceerd, bleek dat 15 procent van hen last heeft van een burnout in een milde vorm. 2,3 procent had een ernstige vorm.

Ook hadden werkenden met een burnout vaker een stemmings- of angststoornis. Uit cijfers van het TNO en het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat 14,6 procent van de werknemers burn-out-klachten heeft .

Control-alt-delete

Maar de twee experts zeggen allebei dat allerlei soorten prikkels voor een burn-out kunnen zorgen. "Een chronische stressreactie is een control-alt-delete, een harde return. Je bent in een situatie beland waarin je niet gelukkig bent, en die moet veranderen", legt Sonnevelt uit. 

Hij is daarom voorstander van een integrale aanpak, in plaats van dat enkel de psychische symptomen bestreden worden. "Een burn-out kan bijvoorbeeld ook ontstaan door een glutenallergie. Wanneer iemand een bruine boterham met kaas blijft eten terwijl zij dit niet kunnen verdragen zorgt dit niet alleen voor fysieke klachten, maar een algehele overprikkeldheid", zegt de psycholoog. "Daarom is het belangrijk om bij een burn-out je voeding in kaart te brengen en ook de beweging die je krijgt."

Zowel hij als Mooy benadrukt dat een goede nachtrust noodzakelijk is om te kunnen herstellen van een burn-out. "Veel mensen met een burn-out hebben een ernstig slaapprobleem." Volgens Mooy liggen zij vaak nachtenlang wakker omdat ze piekeren. "Maar juist uitrusten is zo belangrijk. Doe desnoods overdag een dutje."

Andere "kleine" maar wel effectieve dingen die bijdragen aan herstel - of het voorkomen - van een burn-out zijn volgens beide experts korte wandelingen en "tijd nemen om te genieten van kleine dingen". "Zoals eten aan tafel in plaats van voor de televisie."

Daarnaast moet iemand met een burn-out ook voldoende sociale steun krijgen, zegt Sonnevelt. "Zodat je het kunt relativeren met humor." 

Balans 

Tot slot moet datgene waar iemand ongelukkig van wordt, worden vervangen met iets dat ze wél doen met bezieling, passie en emotie. "Deze gebieden moeten allemaal in balans zijn."

"Je moet duidelijk voor jezelf krijgen: wat geeft energie en wat niet?", zegt Mooy. "Wat werkt wel voor mij en wat stagneert? Een goede burn-out-coach kan helpen om dit in lijn te krijgen."

“Een burn-out is niet het einde van de wereld”

Mascha Mooy van Bye Bye Burnout

Dat klinkt als een grote opgave, maar Sonnevelt benadrukt: "Dat hoeft niet allemaal in één keer. Je moet het zien als een dieet: als je je daar een paar maanden aan houdt, verval je op den duur weer in oude patronen. Het is zaak om je complete levensstijl aan te passen."  

Volgens Mooy "voelt een burn-out als het einde van de wereld". "Omdat het zo lang duurt. Maar het is gelukkig niet het einde van de wereld. Een burn-out is k*t, maar haal eruit wat je eruit kunt halen. Je moet er dingen voor doen en laten, maar de burn-out leert je de verbeterde versie van jezelf te worden."

Burn-out klachten?

Heb je het idee dat je zelf tegen een burn-out aanloopt? Lees hier alles over de symptomen van een burn-out of doe de gratis burn-out test.

Door: NU.nl/Danja Koeleman