Verschil Stress, overspannenheid en burn-out
Verschil stress, overspannenheid en burn-out. Deze woorden komen steeds meer en meer voor in onze maatschappij. Zijn het verschillende problemen of is het allemaal hetzelfde? Een goede diagnose maakt dat je er beter mee overweg kunt of van herstellen.
Sinds een aantal decennia besteden mensen meer aandacht aan hun geestelijke gezondheid en kwesties rondom geestelijke gezondheid. De geestelijke gezondheid van mensen in het algemeen, op kantoor, werknemers en studenten is van vitaal belang voor deze tijd.
Door verschillende omstandigheden hebben mensen meer kans op zenuwinzinkingen en stress. In ons dagelijks leven maken we gebruik van verschillende termen zoals stress (gezond en ongezond), overspannenheid en als laatste burn-out. Het is goed om te beseffen dat er een groot verschil is tussen stress, overspannenheid en burn-out.
Definitie van Stress
Stress is een gemoedstoestand die we allemaal wel kennen en hebben meegemaakt. Het is een vorm van spanning in het lichaam die bij mensen, dieren of zelfs planten voorkomen. In de literatuur zijn er diverse definities voor stress. Zo werd het door Mcewen (2007) beschreven als een “echt gepercipieerde bedreiging van de fysiologische of psychische integriteit.” Selye (1956) benoemt het als “de niet-specifieke reactie van het lichaam op de eisen van buitenaf (externe “stressor”) en dus een onvermijdelijk gevolg van het leven.”
Oorzaak van stress zijn vaak te vinden in reacties op diverse factoren, vanuit:
Directe omgeving
Werkomgeving
Maatschappij
De oorzaak van stress kan worden opgedeeld als een reactie op een negatieve of aversieve prikkel. We spreken dan van ongezonde stress. Wanneer stress breder wordt gezien als een prikkel dat spanning opwerkt dan kan plezierige situaties zoals op vakantie gaan, een belangrijk moment in je leven zoals een huwelijksdag of diploma uitreiking ook stress opleveren. We spreken dan van gezonde stress.
Gezonde versus ongezonde stress
Stress helpt ons wanneer we iets moeten doen wat spannend is. Bijvoorbeeld wanneer we een presentatie hebben. Dit is vaak spannend en een beetje gezonde spanning helpt ons om voor de groep te gaan staan en deze presentatie te doen. Het lichaam maakt op dat moment het stresshormoon cortisol aan en dit geeft ons net het extra stukje boost om te kunnen presteren. Na de presentatie daalt het stressniveau weer en is de cortisolspiegel weer zoals deze voor die tijd was. Dit noemen we ook wel gezonde stress of positieve stress. Positieve stress werkt onder deze omstandigheden als een motivator.
Ongezonde stress ontstaat wanneer we constant het gevoel hebben te moeten presteren ook al is er hiervoor geen directe aanleiding. Het lichaam maakt dan constant het stresshormoon cortisol aan en de stress wordt chronisch. In dat geval spreken we van ongezonde stress of ook wel negatieve stress.
Ongezonde stress leidt tot gedrags-, psychologische en fysieke problemen. De energievreters, ook wel stressoren genoemd, spelen een belangrijke rol bij het ontwikkelen van chronische stressklachten. Niet elk individu zal aan dezelfde intensiteit van stress lijden. Sommigen kunnen een hoge intensiteit krijgen of kunnen overdreven reageren op stressoren, terwijl anderen er juist makkelijker mee omgaan.
Ongezonde stress is langdurig van aard en ontstaat als een biologische reactie op een extrinsieke of intrinsieke stimulus. De manier waarop je reageert wordt gezien als je stressreactie.
Sommige beroepen zijn meer vatbaar voor het ontwikkelen van stress dan anderen. Bijvoorbeeld in de IT, bankieren, zorg en onderwijs.
Oorzaken van ongezonde stress
Ongezonde stress heeft algemene oorzaken zoals:
Druk vanuit werk, privé of andere omstandigheden
Onzekerheid
Piekeren
Overweldigende verantwoordelijkheden
Depressie
Eentonige levenssituatie
Definitie van overspannenheid
We spreken van overspannenheid wanneer je te lang gespannen bent geweest en niet meer voldoende tot rust kan komen. Stress kan zowel gezond als in ongezonde vorm voorkomen. Overspannenheid is het resultaat wanneer je voor een korte periode te veel stress en emoties hebt moeten verwerken. Aanleiding daarvoor kan gebeurtenissen, verplichtingen of directe problemen zijn geweest. Je lichaam moet van deze inspanningen kunnen herstellen maar dat is bij iemand die aan overspannenheid lijdt niet meer aan de orde. Het kan gezien worden als een voorbode voor een burn-out of andere psychische stoornissen zoals depressie wanneer er geen medische of psychologische hulp gezocht wordt.
Betekenis surménage
Surménage is het Franse woord voor overspanning, overbelasting of overwerkt. Het wordt weleens gebruikt maar komt niet vaak voor. Wellicht ben je het ergens tegengekomen. Het beschrijft de fysieke toestand waarbij je zenuwstelsel ziekelijk is overprikkeld.
Je hebt surménage wanneer je overspannen bent geraakt door een te veel aan stress. Als je je baan bent kwijtgeraakt, niet bij je past of eigenlijk veel te zwaar is voor wat je aankunt. Relatieproblemen zoals een crises of echtscheiding worden ook vaak benoemd. Maar vooral aangrijpende gebeurtenissen die je maar moeilijk tot niet kunt verwerken zorgt ervoor dat je een surmenage hebt.
Tekenen en symptomen van overspannenheid, surmenage
Lichamelijke klachten
Verhoogde hartslag en pijn op de borst
Moeite met slapen ondanks vermoeidheid of uitputting
Duizeligheid, hoofdpijn en beven
Verhoging van de bloeddruk (hypertensie)
Spieren zijn vaker gespannen
Maag- of darmklachten
Huilbuien
Definitie van burn-out
Burn-out is een uitputtingsreactie van lichaam en geest ontstaan door vaak jarenlange roofbouw op het lichaam zonder hiervan goed te herstellen. De uitputting is het resultaat van langdurige ongezonde stress.
De belangrijkste uitingen van burn-out zijn:
Achteruitgang in professionele en persoonlijke prestaties,
Depersonalisatie,
Fysieke klachten zoals hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid etc...
Emotionele uitputting voor de lange termijn.
Cognitieve problemen zoals gebrek aan aandacht en concentratie
Tekenen en symptomen van burn-out
Vermoeidheid, uitputting
Veelvuldig ziek zijn en verminderde immuniteit
Spier- en hoofdpijn
Verandering in slaap- en eetgewoonten
Gevoel van hulpeloosheid
Verlies van interesse in hobby's en belangrijke zaken
Terugtrekking van sociale verantwoordelijkheden
Isolatie
Totale uitputting
Cognitieve functies vallen uit (aandacht, concentratie, onthouden)
Oorzaken van burn-out
Een burn-out heeft vaak meerdere verschillende oorzaken. Het is vaak een combinatie van persoonlijkheid, werk en privé. Er is echter altijd sprake van langdurige blootstelling aan ongezonde stress waarbij ook alle signalen (stoplichten) zijn genegeerd in combinatie met te weinig hersteltijd waardoor de hormonale balans structureel wordt verstoord en het lichaam zich razendsnel aanpast aan het nieuwe stressniveau. Andere oorzaken voor burn-out zijn vooral:
Persoonlijk en maatschappelijke oorzaken:
Pessimistische manier van denken en doen
Een poging om perfect te zijn
Een poging om alles onder controle te houden
Lifestyle-gerelateerde burn-out:
Te veel fysieke arbeid verrichten
Weinig tot geen tijd voor ontspanning en vrijetijdsbesteding
Slapeloosheid
Werk-gerelateerde burn-out:
Monotone of druk werkleven
Weinig tot geen erkenning voor je werk en/of prestaties
Negatieve werkomgeving door collega’s of leidinggevenden
Verschil stress, overspannenheid en burn-out
Wanneer je lijdt aan overmatige blootstelling aan ongezonde stress zal je in eerste instantie cynisch worden. Het lontje wordt iets korter en je wordt meer kortaf richting je omgeving. Ook raak je meer vermoeid en ’s ochtends uit je bed komen is vaak al een lastige opgave. Het stoplicht staat op oranje.
Wanneer je niet ingrijpt in de ongezonde stress is de volgende fase dat je overspannen raakt. Dit uit zich vooral in fysieke klachten, het allemaal niet meer aankunnen, huilbuien, chronische vermoeidheid, geen energie meer en de dag doorkomen is een ware “struggle”. Het stoplicht staat nu op donkeroranje.
Wanneer je vervolgens dit stadium voorbij bent en niet hebt ingegrepen in je eigen situatie raakt je geest uiteindelijk emotioneel uitgeput en krijg je ook last van mentale problemen zoals concentratie- en aandachtsproblemen. Niets lukt meer en er komt ook niets meer uit je handen. Je bent overgevoelig voor prikkels uit je omgeving en hebt een erg kort lontje. Je bent overal erg cynisch over en het geeft je het gevoel dat je niet goed genoeg bent voor jezelf en de mensen om je heen. Afhankelijk van de mate van roofbouw raak je soms zelfs zo uitgeput dat je bijna je bed niet meer uitkomt.
Deze fases van burn-out kun je ook zien als de globale fases van burn-out. Deze fases hebben in toenemende mate steeds meer impact op je houding en gedrag.
Overzicht verschillen
Ongezonde stress leidt tot verlies van motivatie en hoop naast ontevredenheid over je professionele werkprestaties en persoonlijk leven.
Bij overspannenheid komen hier allerlei vage klachten bij zoals duizeligheid, maag-en darmklachten, moeite met slapen. Maar ook huilbuien, verhoogde hartslag, pijn op de borst en vaak verhoging van de bloeddruk.
Bij een burn-out lijdt je aan gevoelens van fysieke en mentale uitputting, irritatie, ongeduld en verhoogde bloeddruk (hypertensie.) Terwijl ongezonde stress leidt tot schuldgevoelens, stemmingswisselingen en angstgevoelens. Burn-out veroorzaakt een chronische vorm van uitputting, terwijl ongezonde stress zich beperkt tot vermoeidheid.
Bij burn-out komt hier nog bij dat er algemeen verlies is van fysieke energie en cognitief disfunctioneren waardoor je totaal uitgeput raakt.
De precieze verschillen tussen ongezonde stress en burn-out is als volgt:
Ongezonde stress
Overmatige betrokkenheid
Overmatige reactieve emoties
Gevoel van hyperactiviteit of urgentie
Verlies van energie en ontwikkelen van angststoornis
Fysieke schade aan het lichaam (zoals een stijging van de hartslag, hypertensie, enz.)
Overspannenheid
Hetzelfde als ongezonde stress maar geen mogelijkheid tot herstel
Burn-out
Teruggetrokkenheid
Afgezwakte emoties
Gevoel van hopeloosheid
Gebrek aan motivatie en aanmoediging
Emotionele schade door cognitieve disfunctie
Zowel ongezonde stress, overspannenheid als burn-out hebben overeenkomsten waardoor ze hetzelfde lijken te zijn. Bij stress kun je fysieke manifestaties in je lichaam voelen. Bij overspannenheid gaat naast fysieke manifestaties ook de vermoeidheid een rol spelen. Bij burn-out komt er nog een aspect bij kijken, namelijk cognitieve en emotionele klachten.
Burn-out is het gevolg van langdurige blootstelling aan chronische stress met te weinig hersteltijd. Hierdoor ontstaat er een “herstelschuld” aan je lichaam en raakt de hormoonbalans ontwricht. Herstel hiervan duurt vaak lang.
Herstellen van overspannenheid duurt vaak 6 tot 8 maanden. Herstel van burn-out duurt over het algemeen 1 tot 2 jaar, afhankelijk van de mate van roofbouw op je lichaam en sterk afhankelijk van of je de goede dingen gaat doen die bijdragen aan herstel.
Samenvatting
Zowel ongezonde stress, overspannenheid als burn-out spelen een verwoestende rol in onze samenleving. Er zijn een paar verschillen tussen stress, overspannenheid en burn-out. Stress heeft meer fysieke uitingen, terwijl burn-out zowel fysiek als emotioneel is. Overspannenheid zit daar tussen in en omvat fysieke uitingen waarbij er geen moment van herstel mogelijk is.
Er zijn verschillende manieren die kunnen helpen bij het overwinnen van stress, overspannenheid en burn-out. Spierontspannende activiteiten, gedragsveranderingen en meditatie kunnen helpen bij het verminderen van de symptomen van psychische stoornissen. Maar voordat je een stap voorwaarts zet, moet je het verschil weten tussen de verschillende psychologische problemen.
Ben je benieuwd naar deze stappen en wil je een stap voorwaarts zetten in het herstel van ongezonde stress of burn-out? Neem vandaag nog contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek. Dan kijken we samen wat voor jou het beste is.
Referenties:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27981080/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26821457/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24093408/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30087493/